- Aπό την “ειρεσιώνη” ως το χριστουγεννιάτικο δένδρο.
Αναζητώντας τις ρίζες του εθίμου του “στολισμένου δέντρου”, μπήκαμε χριστουγεννιάτικά στο παλάτι του βασιλιά Όθωνα, επισκεφτήκαμε τις στολισμένες με κλαδιά δεντρολίβανου βυζαντινές πολιτείες, φανταστήκαμε του Βίκινγκς να διασχίζουν τα ποτάμια της Ευρώπης και να φτάνουν μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Αφουκραστήκαμε τους ύμνους που έψαλλαν τα παιδιά της Αρχαίας Ελλάδας καθώς επισκέπταντας τα σπίτια, κρατώντας κλαδιά αγριελιάς στολισμένα με φθινοπωρινούς καρπούς. Η πορεία από τη Ειρεσιώνη ως το χριστουγεννιάτικο δέντρο δείχνει το οικουμενικό και διαχρονικό σμίξιμο των λαών, την ανταλλαγή πραγμάτων- εθίμων- ιδεών. Είπαμε ιστορίες, προσπαθήσαμε να απαντήσουμε σε απορίες μας, φτιάξαμε τα δικά μας στολίδια και με αυτά στολίσαμε κλαδιά. Στο τέλος κάθε παιδί πήρε μαζί του τη δική του ειρεσιώνη.
Η Ειρεσιώνη προέρχεται από τη λέξη είρος (έριον=μαλλί). Σύμφωνα με πολλές αναφορές σε αρχαία κείμενα, ήταν κλάδος ελιάς ή αγριελιάς (κότινος) ή δάφνης στολισμένος με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο και έφερε κρεμασμένους τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά) και ληκύθια με λάδι και μέλι. Η Ειρεσιώνη περιφερόταν στους δρόμους των Αθηνών, το μήνα Πυανεψιώνα (22 Σεπτεμβρίου – 20 Οκτωβρίου), αρχή του θρησκευτικού έτους, από παιδιά «αμφιθαλή»,των οποίων δηλαδή και οι δύο γονείς ζούσαν. Τα παιδιά έψαλλαν ειδικό άσμα με το ίδιο όνομα από σπίτι σε σπίτι, παίρνοντας φιλοδώρημα από τον νοικοκύρη ή την κυρά. Όταν έφθαναν στα δικά τους σπίτια, ιδίως στα αγροτικά, κατά τον Αριστοφάνη, κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτα, όπου έμενε μέχρι την ίδια ημέρα του επόμενου έτους, οπότε, αφού τοποθετούσαν την νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν.
2. Κεραμική και χριστουγεννιάτικα διακοσμητικά από πηλό.
Οι αναπαραστάσεις σε πήλινα αγγεία μας διαφωτίζουν για τη ζωή και τα έθιμα των ανθρώπων που έζησαν στην αρχαιότητα. Ακόμα και το έθιμο με την “ειρεσιώνη” εντοπίστηκε σε αρχαίο κεραμικό. . Τα «χρώματα», τα υλικά δηλαδή που χρησιμοποιούσαν οι αγγειογραφείς, δεν ήταν τίποτα άλλο από κατάλληλα προετοιμασμένο πηλό που ανάλογα με τα συστατικά που περιείχε, έδινε και διαφορετικό «χρώμα» κατά την
ψήσιμο. Στην συνάντησή μας προβλήθηκαν εικόνες μελανόμορφων και ερυθρόμορφων αγγείων και ζητήθηκε από τα παιδιά να εντοπίσουν τα θέματα από την καθημερινή ζωή ή τη μυθολογία . Διαβάσαμε και αφηγηθήκαμε διδακτικές ιστορίες ξεκινώντας από το δίλημμα του πατέρα για τις κόρες του (η μία κόρη του ήταν αγγειοπλάστης και την άλλη περιβολάρισσα). Τα παιδιά δημιουργήσαν τη δική τους εορταστική διακόσμηση σε πιάτα με μπορντούρα μαιάνδρου, ενώ στη συνέχεια φιλοτέχνησαν διακομίσεις χρησιμοποιώντας πηλό δύο χρωμάτων.
3. Κάλαντα, ξωτικά και καλικάντζαροι
Μοιραστήκαμε ιστορίες για τα καλικαντζαράκια, που οι λαϊκή φαντασία τα θέλει καλοκάγαθα πλάσματα που έρχονται από τα έγκατα τις γης τις μέρες του δωδεκαημέρου για να γελάσουν. Τα καλικαντζαράκια έρχονται από την αρχαιότητα, τότε που υπήρχε το δωδεκάθεο, και έχουν μορφή άσχημη ή και ζωόμορφη, απλώνονται σε όλες τις περιοχές της χώρας μας και έτσι η κάθε περιοχή τα αντιλαμβάνεται και τα “αντιμετωπίζει” διαφορετικά. Θα φύγουν πάλι για τα έγκατα της γης γιατί φοβούνται τον παπά με την αγιαστούρα του, που αγιάζει τα σπίτια την παραμονή των Θεοφανίων.
Δημιουργήσαμε στην συνάντησή μας στολίδια με την τεχνική ντεκουπάζ χρησιμοποιώντας εορταστικές χαρτοπετσέτες. Διαβάσαμε το παραμύθι με την πελώρια κολοκύθα με μήνυμα την αξία της εργασίας. Και από το παραμύθι της κολοκύθας εργαστήκαμε για να φτιάξουμε και να διακοσμήσουμε τις δικές μικρές κολοκύθες χρησιμοποιώντας ύφασμα ως βασικό υλικό.